วงจรชีวิต ตัวแก่ อาศัย อยู่ใน ลำไส้ของ สุนัข หรือ แมว ปล่อยไข่ ออกมา ปะปน กับ อุจจระ ของสัตว์ เหล่านี้ ไข่ เจริญเติบโต ใน น้ำจืด ตัวอ่อน coracidium ถูกกิน โดยกุ้งไร (cyclops) และ เจริญต่อไป เป็น ตัวอ่อน ระยะ procercoid จากนั้น สัตว์จำพวก กบ เขียด งู นก หรือ สัตว์เลี้ยง ลูกด้วยนม ชนิดอื่น กิน กุ้งไร เข้าไป จากนั้น ตัวอ่อน เจริญ ต่อไปเป็น ตัวอ่อน plerocercoid (หรือ sparganum) ในสัตว์ ดังกล่าว ต่อมา สุนัข หรือ แมวกิน กบ เขียด เข้าไป ตัวอ่อน sparganum เข้าไป เจริญเป็น ตัวแก่ใน ลำไส้ของ สุนัข และแมว ต่อไป ในทำนอง เดียวกัน ตัวอ่อน sparganum อาจไช ไปตาม เนื้อเยื่อ ของอวัยวะต่างๆ ในร่างกาย คนได้

การติดต่อ:- สู่คน

ตัวอ่อนของพยาธิตัวตืดชนิดนี้สามารถเข้าสู่คนได้ 3 ทาง
 

1. 1.โดยการดื่มน้ำที่มีตัวอ่อน(procercoid)ในกุ้งไร(cyclops) ซึ่งเป็น first intermediate host ปะปนอยู่ ตัวอ่อนที่ทานเข้าไปจะไชผ่านผนังลำไส้ไปเจริญเป็น sparganum ที่ชั้นใต้ผิวหนังและกล้ามเนื้อ
2. 2.โดยกินเนื้อ secondary intermediate host ที่มีตัวอ่อน (sparganum)ฝังอยู่ เช่น ปลา กบ เขียด หรือ งู เป็นต้น
3. 3.โดยตัวอ่อน (sparganum) จากเนื้อข อง secondary intermediate host เข้าสู่ แผลที่ ผิวหนังของ คน โดยตรง เนื่องจาก ความเชื่อ ของชาวพื้นเมือง ในการรักษา บาดแผล โดยใช้เนื้อ งู กบ หรือ เขียด ผสมกับ สมุนไพร มาพอก ที่แผล เช่นที่ ผิวหนัง ลูกตา และช่องคลอด เป็นต้น

Cutaneous and Ocular sparganosis: เป็นโรคที่มีรายงานเป็นส่วนใหญ่ในประเทศไทย โดยพบตัวอ่อน sparganum ได้ที่ subconjunctiva ของตา อาจพบ เป็น ตุ่ม สีขาวขุ่น ขนาดเล็ก เท่าเม็ดถั่ว รอบๆ บวมแดง ไม่เจ็บ อยู่ตรง บริเวณ sclera หรือ พบที่ หนังตา ทำให้ เกิด อาการ ปวด บวม แดง และเคืองตา หรือ คันที่ หนังตา บางราย เป็นมาก จนไม่สามารถ เปิด ลูกตา ได้ อาการ บวมมัก เป็นๆหายๆ หรือ บางครั้ง มีน้ำตาไหล ร่วมด้วย ตุ่ม ใต้ชั้น ผิวหนัง นี้จะค่อยๆ โต บางครั้ง เคลื่อนที่ได้ ทำให้มี พยาธิสภาพ และ อาการ ทางคลีนิค เหมือนกับ ที่เกิดจาก พยาธิตัวจี๊ด

เมื่อผ่าตุ่มหรือหนองฝีเข้าไป นอกจากพบหนอง หรือถุงน้ำแล้ว ยังพบตัวอ่อน sparganum ขดอยู่ภายใน ตัวอ่อนที่พบส่วนมากยังมีชีวิตอยู่ มีสีขาวมัน แบน และเคลื่อนไหวโดยยืดและหดกลางลำตัวได้

Cerebral sparganosis: ตัวอ่อน sparganum อาจไชไปที่สมอง ทำให้เกิดอาการของ space-occupying lesion ในสมองได้ เช่น ปวดและวิงเวียนศีรษะ คลื่นไส้ อาเจียน แขนขาอ่อนแรง บางรายมีอาการตาพร่าและมือสั่น พยาธิสภาพพบที่ฐานสมอง บริเวณ pontomedullary junction มีก้อนเลือดขังอยู่ในช่องเยื่อหุ้มสมอง (subarachnoid) ภายในพบชิ้นเนื้อลักษณะเป็นซิสปะปน พร้อมกับตัวอ่อน sparganum บางรายอาจพบร่องรอยทางเดินของพยาธิ (migratory tract)ได้ หรือบางรายพบอุดรูทางออกของน้ำไขสันหลัง (foramen of Monro) เป็นต้น

พยาธิสภาพ ตัวอ่อน(sparganum) ทำให้เกิด การอักเสบ ในช่องท้อง เมื่อมัน ไชทะลุผนัง ลำไส้ ไปที่ลูกตา หนังตา ผิวหนัง เช่น หลัง หรือ หน้าท้อง และที่ สมอง ทำให้เกิด การอักเสบ เป็นฝี ได้ ในเลือด อาจพบ eosinphils สูง หรือ ปกติได้ พยาธิสภาพ ทางกล้องจุลทรรศน์ อาจพบ หน้าตัดของตัวอ่อน (sparganum) อยู่ภายใน เนื้อเยื่อที่ อักเสบ ผนังฝีประกอบด้วย granulation tissue, และเซลล์อักเสบ ชนิด lymphocytes, histiocytes, plasma cell, eosinophils และ neutrophils สาร Charcot-Leyden crystal มักพบ ปะปน อยู่ใน บริเวณ ที่อักเสบ ถ้าเป็น เรื้อรัง จะกลายเป็น พังผืด หนาแข็ง(fibrosis)

การวินิจฉัย ตรวจพบตัวอ่อน sparganum จากอวัยวะที่มันขดอยู่ เช่น ลูกตา หนังตา และประสาทสมอง เป็นต้น ไม่สามารถตรวจหาไข่จากอุจจระได้ ถ้าต้องการทราบชนิดตัวแก่ของพยาธิตัวตืด โดยมากแนะนำให้นำตัวอ่อน sparganum ที่เอาออกมาเป็นๆ คลุกกับอาหารให้สุนัขหรือแมวทาน จากนั้นอีกประมาณ 1-2 สัปดาห์ ให้ตรวจหาตัวแก่จากสัตว์เหล่านี้