| Family Glossinidae | ||||
Tsetse flies เป็นแมลงวันขนาดกลาง (6-15 ม.ม.) สีน้ำตาลเข้ม ปากเป็นแบบ piercing sucking ชี้ไปด้านหน้า (forwardly projecting proboscis) หนวดมี 3 ปล้อง arista มีขนอยู่ด้านบน เส้นปีกมีลักษณะเหมือนมีดหั่นเนื้อ (Butcher's knife) tsetse fly พบเฉพาะในทวีปแอฟริกา ซึ่งมีพบอยู่ 23 species แมลงวันชนิดนี้ทั้งตัวผู้และตัวเมียดูดเลือดเป็นอาหาร ตัวเมียออกลูกเป็นตัว |
||||
|
||||
| วงจรชีวิตวงจรชีวิตของแมลงวัน tsetse นี้ มีลักษณะเฉพาะซึ่งแตกต่างจากแมลงวันชนิดอื่นโดยสิ้นเชิง กล่าวคือ หลังจากผสมพันธุ์ ตัวเมียจะเก็บสเปิร์มไว้ในถุงเก็บสเปิร์ม (spermatheca) ตัวเมียจะตกไข่ทีละฟอง ไข่จะผสมกับสเปิร์มที่เก็บไว้ แล้วจะฟักและเจริญเป็นตัวอ่อนในมดลูก โดยตัวอ่อนจะใช้ปากดูดกินอาหารจากผนังมดลูกและ posterior spiracle จะเปลี่ยนแปลงเป็นอวัยวะที่เรียกว่า polypneustic lobe ซึ่งจะโผล่ออกมาจากอวัยวะสืบพันธุ์ของแมลงวันตัวเมีย เพื่อให้ตัวอ่อนได้รับอากาศ เมื่อตัวอ่อนโตเต็มที่จะเข้าระยะดักแด้ ซึ่งไม่ต้องการอาหารอีกต่อไป ตัวเมียจะออกลูกมาเป็นระยะดักแด้นี้ ตัวอ่อนใช้เวลาประมาณ 2 สัปดาห์ เพื่อเจริญเป็นดักแด้ และดักแด้ใช้เวลา 2-3 สัปดาห์ จึงเจริญเป็นตัวเต็มวัย ตัวเมียออกลูกได้ประมาณ 6-12 ตัว ตลอดวงชีวิตของมัน |
||||
| ความสำคัญทางการแพทย์แมลงวัน tsetse เป็นพาหะนำโรค Trypanosomiasis มาสู่คนและสัตว์ ซึ่งโรค African trypanosomiasis หรือ sleeping sickness ในคนนั้น มีแมลงวัน tsetse นำเชื้ออยู่ 2 กลุ่มคือ 1. บริเวณแม่น้ำของแอฟริกาตะวันตกซึ่งมีแมลงวัน tsetse ที่สำคัญคือ Glossina palpalis นำเชื้อ Trypanosoma brucei gambiense 2. บริเวณตะวันออกของทวีปแอฟริกาซึ่งส่วนมากเป็นที่โล่งและมีต้นไม้เล็กๆขึ้นอยู่ มีพาหะที่สำคัญคือ Glossina moristans แมลงวันชนิดนี้ไม่ต้องการความชื้นมากจึงเจริญได้ดีบริเวณฝั่งตะวันออกของทวีป เชื้อที่นำคือ Trypanosoma brucei rhodesiense |
||||
| อาการทางคลินิคและการวินิจฉัยAfrican trypanosomiasis จะมี 2 แบบตามชนิดของเชื้อคือ1. Gambian (Trypanosoma brucei gambiense) ผู้ป่วยกลุ่มนี้อาการจะเรื้อรัง ค่อยเป็นค่อยไป อาจกินเวลาหลายปี จะมีไข้ต่ำๆ และต่อมน้ำเหลืองโต โดยเฉพาะต่อมน้ำเหลืองบริเวณคอ เมื่อเข้าสู่ระยะ sleeping sickness จะมีอาการที่สำคัญคือ คอแข็ง การรับรู้ลดลง มีอาการง่วงเหงาหาวนอน ผู้ป่วยมักจะเสียชีวิตจากการติดเชื้ออื่นซ้ำ หรือเกิดจาการขาดอาหาร การวินิจฉัยผู้ป่วยกลุ่มนี้คือ พบเชื้อ Trypanosoma ในต่อมน้ำเหลือง หรือจากน้ำไขสันหลัง หรือการใช้การตรวจทางน้ำเหลืองมาช่วย2. Rhodesian (Trypanosoma brucei rhodesiense) ผู้ป่วยกลุ่มนี้มีไข้ 1-2 สัปดาห์หลังจากถูกแมลงที่มีเชื้อ Trypanosoma กัด ไข้จะมีลักษณะขึ้นๆลงๆไม่มีลักษณะที่แน่นอน บริเวณที่ถูกกัดจะเป็นแผลที่ไม่เจ็บ อาจมีผื่นขึ้นตามตัว ตับและต่อมน้ำเหลืองโต กล้ามเนื้อหัวใจอักเสบ เมื่อเข้าสู่ระยะสุดท้ายจะมีอาการของเยื่อหุ้มสมองและสมองอักเสบและเข้าสู่ระยะ coma และเสียชีวิต การวินิจฉัยผู้ป่วยกลุ่มนี้ต้องพบเชื้อ Trypanosoma ในเลือด |
||||
