บทนำ
เนื่องจากบางระยะในวงชีวิตของเชื้อปรสิตหลายชนิดปรากฏในเลือด ดังนั้นจึงอาจตรวจพบเชื้อเหล่านี้ได้ในตัวอย่างเลือดของผู้ป่วย ไม่ว่าจะเป็น whole blood, buffy coat หรือเลือดที่ผ่านขั้นตอนการทำให้เข้มข้น (concentration) ด้วยวิธีต่างๆ
เชื้อปรสิตดังกล่าว ได้แก่ Plasmodium, Babesia,Trypanosoma species, Leishmania donovani และ microfilaria แม้ว่าปรสิตบางชนิด เช่น microfilaria อาจตรวจพบได้ในตัวอย่างเลือดสดๆ ในระยะที่กำลังเคลื่อนไหว แต่การตรวจเพื่อวินิจฉัยชนิดของเชื้อปรสิตโดยทั่วไป ส่วนใหญ่เป็นการตรวจจากการย้อมสีฟิล์มเลือดทั้งชนิดหนาและบาง
การเตรียมฟิล์มเลือดสามารถเตรียมได้จากเลือดสดๆ ทั้งชนิดที่เก็บโดยใส่สารกันเลือดแข็งตัว (anticoagulant) และไม่ใส่ (สารกันเลือดแข็งตัวที่แนะนำให้ใช้คือ EDTA) หรือตัวอย่างเลือด (sediment) ที่ได้จากวิธี concentration ต่างๆ
ในการย้อมฟิล์มเลือด สีที่นิยมใช้และเป็นที่ยอมรับว่าให้ผลดีคือ Giemsa อย่างไรก็ตามการย้อมด้วย Wright’s stain ก็สามารถตรวจพบเชื้อปรสิตได้ Delafield’s hematoxylin stain นิยมใช้ย้อม microfilaria เพราะแยกชนิดได้ชัดเจน เนื่องจาก sheath ติดสีได้ดี แต่อวัยวะดังกล่าวจะไม่ติดสีถ้าย้อมด้วย Giemsa หรือ Wright’s stain ซึ่งวิธีการที่เหมาะสมในการเตรียมและการย้อมฟิล์มเลือดจะได้กล่าวในขั้นตอนต่อไป เนื่องจากข้อมูลเหล่านี้มีความสำคัญ เพราะอาจใช้ประกอบและเป็นแนวทางในการวินิจฉัยที่ถูกต้อง โดยเฉพาะในกรณีที่ผู้ตรวจไม่มีข้อมูลเกี่ยวกับประวัติและอาการคนไข้ ซึ่งจะนำไปสู่การวินิจฉัยเชื้อปรสิตที่เป็นต้นเหตุของโรค
ข้อสำคัญอีกประการที่ต้องตระหนักอยู่เสมอก็คือ ในการตรวจวินิจฉัยตัวอย่างเลือดหรือ body fluid อื่นๆ จากผู้ป่วยจะต้องปฎิบัติตาม Universal Precautions อย่างเคร่งครัดทุกครั้ง
ภาควิชาปรสิตวิทยา คณะแพทยศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย