ตะกั่วจัดเป็นโลหะหนักที่มีอันตรายต่อสุขภาพ
เนื่องจากมีการนำตะกั่วมาใช้ประโยชน์ในอุตสาหกรรมหลายชนิด โดยเฉพาะการผลิตหมึกพิมพ์
การผลิตสีหลายประเภท การผลิตแบตเตอรี่ การผลิตชิ้นส่วนอิเล็กทรอนิกส์ใช้เป็นส่วนผสมของยาฆ่าแมลง
ในสีย้อมผม เป็นต้น ในประเทศที่พัฒนาแล้ว ปัญหาตะกั่วปนเปื้อนในสิ่งแวดล้อมลดลง
เพราะเลิกใช้ตะกั่วเป็นสารกันนอกผสมในน้ำมันเบนซีน อย่างไรก็ตามยังคงมีปัญหาการได้รับตะกั่วจากสิ่งแวดล้อมในระดับต่ำที่ก่อให้เกิดพิษเรื้อรัง
(chronic low exposure level of lead) อยู่รวมทั้งการได้รับพิษตะกั่วในเด็กที่ขาดการดูแลอย่างดีจาก
ผู้ปกครองและผู้ใหญ่ที่ประกอบอาชีพ ในโรงงานอุตสาหกรรมที่มีการใช้ตะกั่ว |
ในคนตะกั่วเข้าสู่ร่างกายได้
3 ทางใหญ่ คือ ทางปาก ทางลมหายใจ และทางผิวหนัง เมื่อเข้าสู่ร่างกายจะถูกดูดซึมเข้าสู่กระแสเลือด
แตกต่างกันตามชนิดของสารประกอบตะกั่ว ตะกั่วอินทรีย์จะละลายไขมันทำให้ดูดซึมผ่านผิวหนังได้ดี
ผ่านเยื่อหุ้มเซลล์จับกับหมู่ไทออล หรือซัลไฮดริลของโปรตีนหรือเอนไซม์
เกิดความเสียหายต่ออวัยวะเป้าหมายและขับออกนอกร่างกายช้ากว่าตะกั่วอนินทรีย์
และเกิดเป็นพิษต่อระบบประสาทมากกว่าไต ขณะที่ตะกั่วอนินทรีย์จะถูกดูดซึมและ
ขับออกนอกร่างกายเร็วจึงเป็นพิษต่อไตมากกว่าสมอง |
ตะกั่วส่วนใหญ่จะพบในกระดูก
และสะสมอยู่นานมากกว่า 20 ปี ที่เหลือพบสะสมในตับ สมองและไตซึ่งเปลี่ยนแปลงไม่สะสมนาน
ในเลือดส่วนใหญ่จะพบว่าตะกั่วจะจับอยู่ในเม็ดเลือดแดง ส่วนที่เหลือจะอยู่ในพลาสมา
ความเป็นพิษของตะกั่วที่พบคือ ตะกั่วจะมีผลทำให้เม็ดเลือดแดงแตกง่ายและอายุสั้น
โดยมีผลต่อการสร้างฮีมที่เป็นส่วนประกอบของฮีโมโกลบินโดยยับยั้งเอนไซม์ที่ใช้ในกระบวนการสร้างฮีมหลายขั้นตอน
เนื่องจากฮีมเป็นสารพอร์พัยรินที่สังเคราะห์ขึ้นจากสารต้นกำเนิด 2 ชนิด
คือ กรดอะมิโน ไกลซีน และ ซักซินิลโคเอ ดังนั้นพิษของตะกั่วทำให้เกิดโรคโลหิตจาง
และภาวะพอร์พัยเรีย (พบการสะสมของสารตัวกลางของการสร้างฮีมเป็นพอร์พัยรินชนิดต่างๆ
ในเนื้อเยื่อและปัสสาวะ) ตะกั่วมีผลต่อการทำงานของไต ทำให้มีการทำลายของเซลล์บุท่อไตและถ้ามีระดับตะกั่วในเลือดสูงมากจะทำให้เกิดมะเร็งที่ไตหรือไตวายได้
ตะกั่วยังมีผลต่อสมอง ทำให้มีการเปลี่ยนแปลงระดับของ monoamine transmitter
และเพิ่มเมตาบอไลท์
ทั้ง HVA และ VMA ในปัสสาวะ ทำให้มีความผิดปกติของระบบประสาทส่วนกลาง
และส่วนปลายโดยพิษของตะกั่วต่อสมองในเด็กจะรุนแรงกว่าในผู้ใหญ่ เป็นต้น |