ขั้นตอนก่อนการทำหัตถการ^{(9 - 10)}
* การเตรียมผู้ป่วย
      ในการส่งตรวจ Blood gas จำเป็นต้องคำนึงถึงการเตรียมผู้ป่วยเป็นอย่างยิ่ง เนื่องจากมีหลาย
ปัจจัยที่สามารถก่อให้เกิดความแปรปรวนของผลการตรวจอย่างมากมาย    จึงจำเป็นต้องคำนึงถึง
สภาพทางสรีรวิทยา ของผู้ป่วยในรวมถึงการรักษาที่ผู้ป่วยได้รับในขณะนั้น
      ในการส่งตรวจแต่ละครั้ง จำเป็นต้องให้ผู้ป่วยพักชั่วระยะเวลาหนึ่งก่อนการทำหัตถการเก็บสิ่ง
ส่งตรวจ ทั้งนี้เนื่องจากพบว่าความเครียด (stress anxiety) สามารทำให้ได้ผลการตรวจที่
ผิดพลาดได้ เนื่องจากความเครียดสามารถทำให้เกิดการหายใจเพิ่มขึ้นมากกว่าปกติ (hyperventilation state) ทำให้มีการขับ carbon dioxide ออกทางลมหายใจมากกว่าปกติทำให้
เมื่อตรวจจะพบค่าของ  carbondioxide ในเลือดต่ำกว่าปกติได้  โดยที่ผู้ป่วยมิได้มีการขาดสมดุล
ของกรดและเบสในร่างกาย หรือมีโรคเกี่ยวกับการหายใจแต่อย่างใด
      นอกจากนี้ควรเว้นระยะการเก็บสิ่งส่งตรวจหลังจากการเริ่มต้นรักษาด้วย oxygen ประมาณ
20 นาที จึงจะมีประโยชน์ในการวินิจฉัยผู้ป่วย

* การเตรียมอุปกรณ์
        อุปกรณ์หลักในการเจาะเลือดเพื่อส่งตรวจ   Blood gas ประกอบด้วย  เข็ม (needle) และ
กระบอกดูด (syringe) เข็มนั้นโดยมากนิยมใช้เข็มขนาดเล็กคือ เบอร์ 24 ไม่ควรใช้เข็มที่เล็กมาก
กว่านี้ เนื่องจากจะทำให้เกิดการแตกทำลายของเม็ดเลือดแดงได้      ส่วนกระบอกดูดนั้นมิได้ใช้
เพื่อดูดเลือดแต่ใช้เพื่อเป็นเครื่องมือในการเก็บเลือด        โดยอาจใช้กระบอกดูดทำจากแก้วหรือ
พลาสติกก็ได้ แต่โดยทั่วไปแล้วนิยมใช้กระบอกดูดที่ทำจากแก้ว   เนื่องจากกระบอกดูดที่ทำจาก
แก้วมีการเจือปน  (contamination)  จากอากาศได้น้อยกว่า แต่มีปัญหาเรื่องการแตกหักได้ง่าย
และเป็นระบบที่ใช้วิธีการล้าง      และนำมาใช้ใหม่จึงอาจมีปัญหาเกี่ยวกับการสัมผัสสิ่งติดเชื้อ
ในเลือดเกิดขึ้นได้
        ภายในกระบอกดูดแต่ละอันจำเป็น     จะต้องเตรียมสารกันเลือดแข็งไว้ภายใน โดยให้ใช้
สารกันเลือดแข็งชนิด  heparin  โดยมากแนะนำให้ใช้ในรูป lithium heparin liquid  เนื่องจาก
มีผลความแปรปรวนต่อ electrolyte น้อย แต่อย่างไรก็ตามปัญหาที่สำคัญจากการใช้ คือปัญหา
การเจือจาง (dilutional effect)

ขั้นตอนการทำหัตถการ^{(11 - 13)}
* ชนิดของตัวอย่างเลือดเพื่อการตรวจวิเคราะห์ Blood gas
        การส่งตรวจวิเคราะห์ blood gas สามารถใช้ตัวอย่างเลือดได้หลายชนิด ซึ่งมีข้อบ่งใช้ที่
แตกต่างกันไป โดยตัวอย่างเลือดที่สามารถใช้ได้ในการตรวจวิเคราะห์ Blood gas ได้แก่
       1. เลือดจากเส้นเลือดแดง(arterial blood) เป็นตัวอย่างเลือดที่นิยมใช้มากที่สุด สามารถ
บอกปริมาณของออกซิเจนในเลือดแดงที่แท้จริง บอกภาวะความเป็นกรดด่างของร่างกายได้
       2.  เลือดจากเส้นเลือดฝอย  (capillary blood)  เป็นตัวอย่างเลือดที่เก็บในกรณีที่เป็นผู้ป่วย
เด็กเล็ก จะมีค่าใกล้เคียงกับตัวอย่างเลือดจากเส้นเลือดแดง แต่จะมีค่าของ PO₂ ต่ำกว่า การเก็บ
ตัวอย่างจึงจำเป็นต้องอุ่นบริเวณที่จะทำหัตถการเสียก่อน 
       3. ตัวอย่างเลือดจากเส้นเลือดดำ (venous blood) เป็นตัวอย่างเลือดที่ใช้ในกรณีการศึกษา
เกี่ยวกับ arteriovenous shunt แต่ส่วนใหญ่ตัวอย่างเลือดชนิดนี้ เกิดจากการการเจาะเส้นเลือด
แดงพลาดเสียมากกว่า

       นอกจากตัวอย่างเลือดแล้ว ตัวอย่างสิ่งส่งตรวจที่นิยมตรวจ gas analysis อีกชนิดหนึ่งคือ
น้ำเจาะปอด (pleural fluid) ซึ่งนิยมส่งตรวจเพื่อหา ค่า pH 

* หัตถการการเก็บตัวอย่างเลือด
       การเก็บตัวอย่างเลือดเพื่อการตรวจวิเคราะห์ blood gas นั้นกระทำได้หลายวิธีตามแต่ชนิด
ของตัวอย่างเลือดที่ต้องการใช้    แต่ในบทเรียนนี้จะกล่าวถึงการเก็บตัวอย่างเลือดจากเส้นเลือด
แดงและเส้นเลือดฝอย ซึ่งเป็นหัตถการทางการแพทย์ที่ใช้บ่อยในทางคลินิก
       1. การเจาะเลือดจากเส้นเลือดแดง(arterial puncture) เป็นหัตถการการเก็บตัวอย่างเลือด
จากเส้นเลือดแดง    ผู้เจาะจำเป็นจะต้องเป็นแพทย์เท่านั้น สามารถทำการเจาะได้จากเส้นเลือด
แดงที่อยู่ค่อนข้างตื้น คือ เป็นบริเวณที่สามารถคลำชีพจรได้
 

       การทำหัตถการชนิดนี้จำเป็นต้องทำความสะอาดบริเวณที่จะเจาะเลือดเป็นอย่างดี เนื่องจาก
การติดเชื้อเข้าสู่เส้นเลือดแดงจะทำให้เกิดอันตรายจนถึงแก่ชีวิตได้  นอกจากนี้หลังจากเจาะเลือด
เรียบร้อยแล้ว จำเป้นต้องกดไว้จนกว่าเลือดจะหยุด หากไม่กดไว้อาจทำให้เกิดเลือดออกใต้ผิวหนัง
(hematoma) จนทำให้เกิดการอุดกั้นทางเดินของเส้นเลือดแดงได้  การทำหัตถการชนิดนี้จัดได้ว่า
เป็นหัตถการที่ต้องอาศัยความชำนาญมาก         ผู้ทำหัตถการมีโอกาสเสี่ยงต่อการโดนเข็มทิ่มตำ
(needle stict injury) ได้ง่าย การเตรียมผู้ป่วยและอุปกรณ์ให้พร้อมจึงเป็นสิ่งที่จำเป็น ข้อพึงระลึก
อีกประการหนึ่งคือ การทำหัตถการใดก็ตามจำเป็นต้องได้รับคำอนุญาตจากผู้ป่วยก่อนเสมอ

      1. การเจาะเลือดจากเส้นเลือดฝอย เป็นหัตถการที่ทำเฉพาะในเด็กเล็ก โดยบริเวณที่นิยม
เจาะเลือดได้แก่ บริเวณด้านข้างของฝ่าเท้า ไม่ควรเจาะบริเวณกลางฝ่าเท้า เนื่องจากจะทำให้
เกิดการติดเชื้อสู่โครงสร้างในชั้นลึกของฝ่าเท้าได้ การทำหัตถการชนิดนี้จำเป็นต้องอุ่นบริเวณที่
จะทำหัตถการก่อนเสมอ 

       ไม่ควรเจาะเลือดด้วยวิธีนี้ในผู้ป่วยที่อยู่ในภาวะ shock เนื่องจากจะให้ผลการตรวจผิดที่
ผิดพลาดไปได้มาก อาจทำให้การตัดสินใจรักษาไม่ถูกต้อง

       หัตถการต่างๆเหล่านี้นิสิตจะได้ศึกษาและฝึกปฏิบัติจริงในการศึกษาระดับคลินิกต่อไป

ขั้นตอนภายหลังการทำหัตถการ^{(9 - 10)}
       ภายหลังจากการทำหัตถการแล้ว จำเป็นจะต้องรีบนำส่งตัวอย่างเลือดสู่ห้องปฏิบัติการเพื่อ
ตรวจวิเคราะห์ดังที่ได้กล่าวไว้แล้ว สำหรับรายละเอียดของขั้นตอนนี้มีดังต่อไปนี้
* ก่อนการตรวจวิเคราะห์
      การนำส่งตัวอย่างเลือดต้องรีบกระทำอย่างรวดเร็ว    เนื่องจากการเปลี่ยนแปลงของสารที่จะ
ทำการตรวจวิเคราะห์เกิดขึ้นตลอดเวลา โดยภายหลังจากเก็บตัวอย่างเลือดได้แล้ว ให้กระทำ
ดังต่อไปนี้
      1. ผสมตัวอย่างเลือด(mix)ให้เข้ากันกับสารกันเลือดแข็งโดยการใช้ฝ่ามือหมุน (rotate) และ
พลิกกระบอกดูดขึ้นและลงเบาๆ (inversion mixing)  หากไม่ทำขั้นตอนนี้จะทำให้ตัวอย่างเลือด
แข็งตัว (clot)  และไม่สามารถทำการตรวจวิเคราะห์ได้
      2. ระวังอย่าให้มีการปนเปื้อนของอากาศจากภายนอกเข้าสู่ตัวอย่างเลือด การนำส่งจึงจำเป็น
ต้องกระทำอย่างรวดเร็ว    เนื่องจากเวลาผ่านไปโอกาสที่จะปนเปื้อนยิ่งสูงขึ้น การป้องกันที่ดีที่สุด
คือ การนำส่งห้องปฏิบัติการอย่างรวดเร็ว  หลีกเลี่ยงการใช้กระบอกดูดที่หลวม และภายหลังจาก
เก็บตัวอย่างเลือดเรียบร้อยแล้วห้ามดึง (pull) ก้านดึง (plunger) ของกระบอกดูดอีก
      3. ให้นำส่งโดยเก็บหลอดดูดพร้อมตัวอย่างเลือดลงในน้ำแข็งป่น (ห้ามใช้น้ำแข็งก้อน) เนื่อง
จากจะช่วยยับยั้ง อัตราการครองธาตุของเม็ดเลือดแดงในตัวอย่างเลือดได้  ในกรณีที่จำเป็นต้อง
ทิ้งไว้นานเกินกว่า 30 นาที่ ให้เก็บไว้ในตู้เย็น (refrigerated)

* การตรวจวิเคราะห์^{(1 - 2)}
       ปัจจุบันนี้การตรวจวิเคราะห์ Blood gas ใช้การตรวจด้วยเครื่องอัตโนมัติ สำหรับวิเคราะห์
เป็นหลัก  คุณภาพของตัวอย่างเลือดมีอย่างยิ่งต่อการตรวจวิเคราะห์ หากมีก้อนเลือดแข็ง อาจ
ทำให้เครื่องเสียได้ ซึ่งปัญหาก้อนเลือดแข็งนี้พบได้บ่อย โดยเฉพาะบริเวณส่วนต้นของกระบอก
ดูดเก็บตัวอย่างเลือด  ดังนั้นจึงแนะนำให้ปล่อยตัวอย่างเลือดในหลอดดูดออกไปบางส่วนก่อน
นำตัวอย่างเข้าเครื่องตรวจโดยค่อยๆ ดันกระบอกดูดให้ตัวอย่างเลือดเข้าสู่เครื่องเบาๆ   เพราะ
การดันแรงๆ     จะทำให้เกิดการแตกตัวของเม็ดเลือด (hemolysis) และ เกิดการปนเปื้อนของ
ฟองอากาศเข้าสู่เครื่องทำให้เครื่องเสียได้     นอกจากนี้ก่อนนำตัวอย่างเลือดเข้าเครื่อง แนะนำ
ให้ทำการผสมอีกครั้งก่อน ถึงแม้จะได้ผ่านการผสมมาอย่างดีแล้วก็ตาม

       สำหรับเครื่องอัตโนมัติที่ใช้ในการตรวจวิเคราะห์นั้น   ใช้หลักการของไฟฟ้าเคมี โดยใช้วิธี
การแยกตัวอย่างโดยมีขั้วไฟฟ้า   (electrode)  อยู่ภายใน   โดยระบบที่สำคัญได้แก่ ระบบ pH
ระบบ pCO₂ และระบบ pO₂ นั่นเอง สำหรับค่าของ H₂CO₃ นั้นหาได้จากวิธีการคำนวณตาม
สมการ Henderson Hasselbalch Equation นั่นเอง

* หลังการตรวจวิเคราะห์
       ภายหลังการตรวจวิเคราะห์     การติดตามผลการตรวจเป็นสิ่งที่จำเป็น     การตรวจจะไม่เกิด
ประโยชน์ หากขาดการติดตามผล ทั้งนี้เมือได้รับผลแล้วต้องประเมินผล การตรวจเพื่อการวินิจฉัย
และการรักษาต่อไป ข้อผิดพลาดที่พึงระวังทั้งในการรายงานและการแปลผลคือ อย่าอ่านสลับกัน
โดยเฉพาะ pO₂ และ pCO₂ และควรตรวจสอบค่าความถูกต้อง ด้วยสมการ Henderson
Hasselbalch ดังกล่าวมาแล้ว