ภาพและคำอธิบายประกอบ

	Figure 20 : ต่อมใต้สมอง (Pituitary gland) ในส่วน adenohypophysis (A), Intermedia (I, follicle- like structure) และ Neurohypophysis (N, Nervosa) เนื้อของต่อมใต้สมองแบ่งออกเป็น 2 ส่วนคือ 1. Adenohypophysis (ประกอบด้วย Pars distalis, Pars intermedia, Pars tuberalis) องค์ประกอบของพวกเซลล์ ในเนื้อส่วนนี้ศึกษาจาก (Figure 21) 2. Neurohypophysis (ประกอบด้วย Pars nervosa, infundibular stalk, Median eminence) ให้สังเกต pars intermedia (I) เจริญมาพวกเซลล์ที่ดาดช่องว่างของ Rathke's pouch จึงมีลักษณะเป็นถุงน้ำขนาดใหญ่ ภายในบรรจุ eosinophilic colloid หน้าที่ของ pars intermedia ในคนยังไม่ทราบชัด แต่ในสัตว์บางชนิดพบมีเซลล์ชนิด Basophils ซึ่ง ภายใน cytoplasm บรรจุ granules ที่แยกได้ เป็น alpha หรือ beta endorphin ในสัตว์พวกกบ พบว่า Basophils นี้สร้าง melanocyte-stimulating hormone (MSH) ทำ หน้าที่กระตุ้น melanocytes ให้สร้างเม็ดสี และยังทำให้เกิดการกระจายเม็ดสีใน melanophores.
	Figure 21 : เนื้อต่อมใต้สมองกำลังขยายสูงขึ้นแสดงลักษณะโครงสร้างของพวกเซลล์ ที่เป็น องค์ประกอบของ Pars distalis เซลล์ที่สร้างฮอร์โมนใน Pars distalis มี 2 ชนิดคือ 1. Chromophils (เซลล์ที่ชอบสี) มี 2 ชนิด คือ Acidophil (A cell, granules ติดสีชมพู) และ Basophil (B cell, granules ติดสีน้ำเงิน) 2. Chromophobes (เซลล์ที่ไม่ชอบสี) cytoplasm ใสเซลล์มีขนาดเล็กที่สุด เข้าใจว่า เป็นเซลล์ที่อยู่ในระยะพัก หรือ เป็น degranulated chromophils ใน pars distalis นั้น acidophils สร้างฮอร์โมนคือ somatotrophin และ thyrotropin ส่วน basophils สร้างฮอร์โมน follicle-stimulating hormone, interstitial cell-stimulating (luteinizing) hormone, prolactin, adrenocorticotropin และ melanocyte-stimulating hormone.
	Figure 22 : เนื้อต่อมใต้สมองใน Pars nervosa เป็นส่วนที่มากำเนิดจากเนื้อประสาท (neuroectoderm : the floor of the third ventricle of diencephalon) ประกอบด้วย เซลล์ที่ มีรูปร่างไม่เรียบมีหลายแขนงเรียกว่า pituicytes (pit) ซึ่งเข้าใจว่าเป็น neuroglial cells มี นิวเคลียส์กลม ส่วน cytoplasm บรรจุเม็ดสีน้ำตาล นอกจากนั้นพบมี non-myelinated axons จำนวนมากและปลายเส้นประสาทของ hypothalamic neurosecretory neurons ที่ ภายในเข้าใจว่าบรรจุ Herring bodies (her, neurosecretory materials) ซึ่งเป็น membrane-bounded neurosecretory granules รวมกันอยู่ในรูปของ Herring bodies โดย ภายในบรรจุฮอร์โมน ชื่อ oxytocin หรือ vasopressin (ADH, antidiuretic hormone) นอก จากนั้นแต่ละ granule ยังมีองค์ประกอบของ ATP และ neurophysin (a specific hormone-binding protein)
	Figure 23 : ต่อมไทรอยด์ (Thyroid gland = T) และต่อมพาราไทรอยด์ (parathyroid = P) อยู่ชิดติด กันโดยมี เปลือกหุ้มเรียกว่า capsule (Ca) ซึ่งเป็นเนื้อประสานแบ่งแยกออกจากกัน เนื้อ ต่อมไทรอยด์มีลักษณะเป็น Follicles (F) ที่มีหลายขนาดภายใน follicle บรรจุ colloid ส่วน เนื้อพาราไทรอยด์ประกอบด้วยเซลล์อัดกันแน่นมีลักษณะเป็นแผ่น โดยมีเซลล์ 2 ชนิด คือ chief cells (c) หรือ principle cells เซลล์นี้มีขนาดเล็กและ cytoplasm น้อยกว่าเซลล์ ตัวที่สอง คือ oxyphil cells (o) ซึ่งเป็นเซลล์ตัวโตมี cytoplasm มาก ติดสีชมพูอ่อน และ มักพบอยู่เป็นกลุ่มหน้าที่ของเซลล์ชนิดที่สองยังไม่ทราบชัด แต่ chief cells สร้างและ หลั่งฮอร์โมนพาราไทรอยด์
	Figure 24 : ภาพกำลังขยายสูงแสดงลักษณะต่อมไทรอยด์ ซึ่งแต่ละกลีบประกอบด้วย follicles ขนาดต่าง ๆ ภายในบรรจุ colloid ติดสีชมพูอ่อน เปลือกของ follicles ดาดด้วย simple cuboidal หรือ columnar cells หรือเรียกว่า follicular cells ความสูงต่ำของ follicular cells ขึ้นอยู่กับสภาวะการทำงาน ของต่อมถ้าเซลล์ทรงสูงขึ้นแสดงว่ามีการทำงานมาก หรือ vice versa ส่วน colloid ที่บรรจุอยุ่ใน follicles เป็น glycoprotein เรียกว่า Thyroglobulin ให้เป็นแหล่งสะสมฮอร์โมนไทรอยด์ที่อยู่นอกตัวเซลล์ โดย follicullar cells มีหน้าที่สร้างและหลั่ง iodine-containing hormone T3 และ T4 ออกมาเก็บรวมเป็น glycoprotein อยู่ในรูปของ thyroglobulin hormone complex การสร้างและหลั่งฮอร์โมน ของต่อมไทรอยด์ขึ้นอยู่กับ thyroid stimulating hormone (TSH) ซึ่งสร้างและหลั่งมา จาก ต่อมใต้สมองส่วนหน้า ต่อมไทรอยด์ยังประกอบด้วยเซลล์ชนิดที่สอง คือ parafollicular cells (ไม่ได้แสดง) พบกระจัดกระจายแทรกอยู่ระหว่าง follicular cells เป็นเซลล์ที่มี cytoplasm ใสอาจเรียกว่า clear (C) cells (ไม่ได้บ่งชี้ในรูป) ลักษณะสำคัญคือ ปลายยอดสุดของเซลล์ไม่สัมผัสกับ colloid และภายใน cytoplasm บรรจุ granules ซึ่งมีองค์ประกอบของ ฮอร์โมน calcitonin การหลั่งของฮอร์โมนชนิดนี้เกิดขึ้นเมื่อ blood calcium สูงเท่านั้น ดังนั้นฮอร์โมนนี้จึงทำงานตรงกันข้างกับ ฮอร์โมนที่สร้างมาจากต่อมพาราไทรอยด์
	Figure 25 : ต่อมพาราไทรอยด์ ฝังในเนื้อพาสติก แสดงลักษณะของ Chief cell (CC), Oxyphil cells (OC), Nuclei (N) ของเซลล์เนื้อประสาน (CT) แทรกอยู่ในเนื้อต่อม, BV = Blood vessels. ต่อมไร้ท่อชนิดนี้สร้าง พาราไทรอยด์ฮอร์โมน (parathormone) โดยฮอร์โมนนี้ทำให้แคลเซี่ยมในเลือดสูงขึ้น โดย 3 วิธีการ 1. มีผลโดยตรงต่อกระดูก คือการเพิ่มอัตรา osteoclastic resorption เท่ากับมีการทำลายเนื้อกระดูก 2. มีผลโดยตรงต่อไตคือ เพิ่มการดูดซึมของ Calcium ions เข้าทาง renal tubular cells และหยุดการดูดซึมของ phosphate ions จาก glomerular filtrate 3. เพิ่มการดูดซึมแคลเซี่ยมจากลำไส้เล็ก ซึ่งอิทธิพลนี้เกี่ยวข้องกับวิตามิน D
	Figure 26 : ต่อมไพเนียว (Pineal gland or Epiphysis Cerebri) ประกอบด้วย เซลล์สำคัญ 2 ชนิดคือ pinealocytes (pineal chief cells = Pi) และ neuroglial cells (Ng) โดย pinealocytes เป็น highly modified neurons พบเป็นกลุ่มรอบเส้นเลือดแดงฝอยชนิด fenestrated capillaries. ส่วน neuroglial cells มีลักษณะคล้าย astrocytes ของ CNS ลักษณะสำคัญของต่อมไพเนียว คือมี basophilic extracellular bodies เรียกว่า pineal sand หรือ brain sand = BS มีรูปร่างเรียงเป็นชั้นของ Calcium และ magnesium phosphate ภายในบรรจุ organic matrix พบว่า cytoplasmic granules ของ pinealocytes มีองค์ประกอบของ indole compound รวมทั้ง melatonin และ precursor ของสาร serotonin.
	Figure 27 : ต่อมหมวกไต (Adrenal หรือ supra-renal gland) เนื้อของต่อมแบ่งออกเป็น 2 ส่วนคือ ( I ) Cortex กำเนิดมาจาก mesodern และแยกออกเป็น 3 อาณาเขต คือ Zona glomerulosa (glm, บนสุด) Zona fasciculata (fas) และ Zona reticularis (ret), (2) Medulla (med) หรือ adrenal medulla กำเนิดมาจาก neural crest cells ประกอบด้วย small closely-packed cells ที่เรียงตัวในรูป irregular cords. ต่อมหมวกไตมีเปลือกหุ้มคือ capsule (c) ที่เป็นเนื้อประสาน และมีบางแห่งยื่นเข้าไปในเนื้อของต่อมเรียก Trabaculae. (Septa)
	Figure 28 : Adrenal cortex ในส่วน Zona glomerulosa (Zg) พบอยู่ใต้ต่อ Capsule (cap) ลักษณะเซลล์นั้นเรียงตัวเป็นกลุ่ม ๆ และมีเส้นเลือดฝอยแทรก เซลล์พวกนี้สร้างและหลั่ง ฮอร์โมนพวก mineralocorticoid ซึ่งส่วนใหญ่เป็นชนิด aldosterone ทำหน้าที่ควบคุม โมเลกุลของเกลือ sodium และ potassium ของร่างกาย การทำงานของ aldosterone ขึ้นอยู่ความดันเลือดโดยมีการควบคุมผ่านทาง renin-angiotensin aldosterone hormone system ซึ่งเกี่ยวกับ juxtaglomerular apparatus ของไต ส่วนใหญ่การหลั่งของ aldosterone ไม่เกี่ยวข้องกับ ACTH (adreno-corticotropic hormone,สร้างมาจากเซลล์ต่อมใต้สมองส่วนหน้า), Zf (Zona fasciculata)
	Figure 29 : Adrenal gland แสดงส่วน Zona Fasciculata (ZF) เซลล์เรียงตัวเป็นแท่งมี capillary sinusoids แทรก ถัดลงมาเป็น Zona Reticularis (ZR) เซลล์เรียงตัวต่อเนื่องเป็นร่างแหและขวาสุดเป็น adrenal medulla (ad) ซึ่งมีเส้นเลือดฝอยที่มีเส้นผ่าศูนย์กลางกว้างและ venous venules จำนวนมาก เซลล์ใน Zona fasiculata มีขนาดใหญ่ และใสกว่าเซลล์ในชั้นอื่น ๆ เรียกลักษณะของเซลล์ว่า foamy appearance หรือ spongiocytes เพราะภายใน cytoplasm บรรจุ SER และ lipid droplets จำนวนมาก เซลล์ชั้นนี้สร้างและหลั่ง glucocorticoid hormone ซึ่งเป็นพวก cortisol ที่มีความสำคัญต่อ metabolic effects Zona reticularis อยู่บริเวณด้านในสุด เซลล์มีขนาดเล็กต่อเนื่องกันเป็นร่างแห และถูกแยกโดยเส้นเลือดฝอย ภายใน cytoplasm ของเซลล์บรรจุ fat droplets เล็กน้อย ทำให้ติดสี H&E เข้มกว่าเซลล์ชั้น fasciculata เซลล์ชั้นนี้อาจเกี่ยวข้องกับการสร้างและหลั่ง androgens และ glucocorticoid ในจำนวนไม่มากนัก
	Figure30 : Adrenal medulla ประกอบด้วย large, granule-containing chromaffn cells และ large autonomic ganglion cells (N=Neuron) ลักษณะสำคัญของต่อมส่วนนี้คือมี large venules และ sinusoids (s) adrenal medulla สร้างและหลั่ง catecholamine hormones ประกอบด้วย noradrenalin และadrenalin ภายใต้การควบคุมของ sympathetic nervous system ปัจจุบันพบว่าต่อมนี้ยังเกี่ยวกับ การหลั่ง enkephalins, opioid peptides ซึ่งอาจจะเกี่ยวข้องกับการควบคุม ความเจ็บปวด
	Figure31 : ตับอ่อน (Pancreas) เป็น mixed exo-endocrine gland โดยต่อมไร้ท่อคือ Islets of Langerhans (I) ประกอบด้วยกลุ่มของ secretory cells มี fenestrated capillaries แทรกจำนวนมาก เซลล์ที่สร้าง และหลั่งฮอร์โมนมี 3 ชนิด คือ alpha, beta และ delta cells แต่ไม่สามารถแยกเซลล์แต่ละชนิดได้ โดยการย้อม H&E ฮอร์โมนสำคัญที่หลั่งมี 2 ชนิด คือ insulin (beta cells สร้าง) และ glucagon (alpha cells สร้าง) ส่วนต่อมมีท่อ คือ Exocrine pancreas (Ep) มีท่อนำน้ำย่อยส่งออก (d)